Tuesday, November 25, 2014

Салхины мөр

Асар олон хүн амтай хятадын зах зээлд уран бүтээлчид нийтэд танигдана гэдэг бидний төсөөлж буйгаас ч бэрх. Хүнд бэрх ийм зах зээлд нэг бүтээл гаргаад тэр нь олныг хамран мөнгөтэй болж болох ч цагийн уртад тэсч үлдэнэ, халдашгүй дархлааг бий болгоно гэдэг амаргүй. Араас нь шил даран гарч ирэх уран бүтээлчид тэнд минут тутамд төрж байдаг. Тэгвэл, гэнэтийн тэсрэлтээр биш, хятадын хөгжмийн зах зээлд аядуухнаар өөрийгөө танилцуулан, world music хэмээх тодотгол дор нүүдэлчдийн урлагийг сурталчлан, Хятадыг төдийгүй Ази, цаашлаад барууныг уярааж буй хамтлаг бол “Хаяа” юм.
 Дайчин Тана, 



1969 онд Хорчин аймгийн Жирмэн нутагт мэндэлсэн, удам дамжсан морин хуурч Бүрэнтөгс хожим нэгдүгээр зэрэглэлийн морин хуурч, Үндэстний төв сургуулийн профессор, багш болоод зогсохгүй зөвхөн өөрт нь л шавь орох гэж хятадын муж бүрээс зорин ирдэг оюутны тоогоороо хөгжмийн ертөнцөд хэдийнэ домог болжээ. Тэрбээр Хөх хотод мэндэлсэн өөрийн найз бөмбөрчин, хөөмэйч Буянг, мөн гарын шавь нараа хамтлагтаа элсүүлэн, өдгөө Өвөр Монголоос хятадын зах зээлд хамгийн их алдаршиж буй “Хаяа” хамтлагийг анх 2004 онд байгуулжээ. Сайнхо, Урнаа гээд бидэнтэй угсаа гарвал нэгтэй алдарт дуучид, өрнөөс Хятадад зочлох жазз уран бүтээлчид тэнд тоглолтоо хийхдээ бүх төрлийн хөгжмийг чадварлаг эзэмшсэн гэдгээрээ нэгэнт хүлээн зөвшөөрөгдсөн бөмбөрчин, хөөмэйч Буянтай хамтардаг аж. Тэд хамтлагаа байгуулахдаа монголын эртний дуу хуурын үнэт өв, хэмнэлийг цэврээр нь дуугаргахын зэрэгцээ орчин цагийн хөгжмийг бүтээхээр зорьжээ. Түүнчлэн, “Хаяа” хамтлагийн гишүүн зөвхөн нэг хөгжим тоглодог бус, олон төрлийн хөгжим тоглодог, дуулдаг байх ёстой гэсэн шаардлагыг нэн тэргүүнд тавьж, авьяас билгийн ундарга болсон хүмүүсийг нэгэн дор цуглуулсан байна. Явцын дунд тус хамтлагийн хэд хэдэн гишүүн солигдсон бөгөөд 2006 онд гоцлол дуучин, бүжигчин Дайчин Тана, гитарчин, морин хуурч, дуучин Шивээ нар орж ирснээр өнөөгийн бүрэлдэхүүн бүрэлдэж, хамтлаг өөрийн өнгө аясыг илүүтэй олж, анхны цомгоо таван жилийн дараа буюу 2009 онд Wolf Totem нэрээр гаргаж байв. 1981 онд Хорчин аймгийн Жирмэн нутагт мэндэлсэн, удам дамжсан морин хуурч Шивээ нь гитар, бөмбөр, төгөлдөр хуурыг ч мэргэжлийн түвшинд тоглодог аж. Эхний цомгоо гаргах хүртлээ тэд ямар ч тайзыг гололгүй, үзэгчдэд дуу хуураа тууштайгаар хүргэсээр байв. Эдгээр он жилүүдэд тэд цомгоо гаргая гэхээсээ илүү ур чадвараа дээшлүүлэхийг чухалчилж, туршлага хуримтлуулсан байна. Хэдий тийм ч Буян “Бид маш залуу хамтлаг. Уран бүтээлч хүн жилээс жилд туршлага хуримтлуулсаар бүрэн боловсордог. Тиймээс бид сайн бүтээл хийлээ гэж хэзээ ч сэтгэл ханахгүйгээр, урьдынхаасаа илүү сайн бүтээл хийхийн төлөө үргэлж тэмүүлж байх ёстой” хэмээнэ. Wolf totem цомгийн нэгэн дууг найруулагч Жан Имоу кинондоо ашигласнаар цомгийн борлуулалтыг багагүй нэмэгдүүлж, азийн, тэр дундаа тайваний хөгжмийн зах зээлд сонсогчидтой болоход нь түлхэц өгчээ. Анхны гоцлол дуучин Цэнгэл хамтлагаасаа гарч, Тана голлох үүрэг хүлээн, дууныхаа үг, аялгууг зохиох болсноор, мөн даралтат хөгжмийг үндсэн хөгжмийн бүрэлдэхүүнээс хассанаар “Хаяа” рок поп хамтлаг шиг сонсогдохоо больсон юм. Та 2009 онд гаргасан Wolf totem цомгоос нь өмнөх жилүүдэд бүтээсэн тэдний хөгжмийн сүнсийг анзаарах болно. Харин дараа онд нь гарсан хоёр дахь цомог The Silent Sky нь “Хаяа” хамтлагийг хамгийн их алдаршуулжээ. The Silent Sky цомог нь тэдний хөгжмийн хэлийг илүү тодорхой харуулсан бөгөөд жинхэнэ утгаараа world music болж чадсан билээ. Энэ үеэс дуучин Тана хамтлагийнхаа нүүр царай болж, түүний уянгалаг, басхүү хүчтэй хоолой, тайзан дээрх бүжгийн үзүүлбэрүүд “Хаяа”-г илэрхийлдэг гол хүчин зүйлсийн нэг, тус хамтлагийн бэлгэ тэмдэг болсон юм. Энэ тухайд Тана “Хөгжим сонсоно гэдэг бүх дэлхийг сонсоно гэсэн үг. Тэгэхээр хөгжмийг хүмүүст хүргэж байгаа хүн нь бүх дэлхийг өөртөө багтааж, яг л хээр талд уужим амьсгалах мэт таашаалтайгаар, эрх чөлөөтэйгөөр дуулах ёстой. Хүн хөдөө хээр хамгаас эрх чөлөөтэй байж, үүний сацуу юуны ч юм бэ  өмнө хүчин мөхөстөж, хүндэтгэл үзүүлдэг шиг санагддаг. Тайзан дээр гарч буй эмэгтэй хүн үзэсгэлэнтэй байх ёстой. Хүчтэй хоолойны чадал, сайн дуулалт, үүн дээр нэмээд тухайн эмэгтэй үзэсгэлэнтэй байвал сая нэг төгс болно” гэв. Үүнээс гадна тэрбээр төвөдийн эрх чөлөөний тухай уран бүтээл хийхээс ч зүрхшээгээгүй юм. 


Тус хамтлагийн хувьд бүтээлээ туурвих нэгээхэн чухаг онцлог нь, цомогт орж буй дуунууд өөр хоорондоо адилгүй аялгуу, үг хэллэгтэй ч эцэст нь бүхэлдээ нэг том сэдвийн тухай эргэцүүлэл, эмзэглэл, бодрол байдаг. Энэ нь тэдний бүхий л цомгийн үнэт чанар юм. Мөн тайзан дээр тоглохдоо нэг дуунаас нөгөө дуу гэлгүй, бүжгийн үзүүлбэр, домог яриагаар тоглолтоо чимдэг билээ. Бүтээл туурвилууд нь даяарчлал, эх нутаг гээд сэдвийн хувьд өргөн ч үндсэн дуугаралтад нь буддын маани хөгжөөх тарни, бөөгийн тамлага, ерөөл магтаалын өнгө аяс ихээхэн бий. 1981 онд Хөхнуур мужийн Хайши тойргийн Дэлхий хотод төрсөн, өвөр монгол-төвөдийн эрлийз, Тайж нар отгийн Авгас овогт Танын ээж нь нутагтаа алдартай дуучин байжээ. Тиймээс ч  дуу хуурт дуртай нэгэн болоход нь нөлөөлсөн гэдэг. Мөн өссөн нутаг ус, орчин нь түүнд хятад, монгол, төвөд, хинди хэл сурах боломжийг олгож, хожим тэрбээр эдгээр хэлээр дуулдаг болсон байна. 2011 онд Эрик буюу Баатар хэмээх, 1980 онд Францад мэндэлсэн, долоон настайгаасаа хөгжмийн сургуульд суралцсан нэгэн “Хаяа”-д орсноор тус хамтлагийн хөгжим дахин шинээр төрөх мэт болжээ. Beijing Contemporary Music Institute-д багшлахаар Бээжинд ирсэн Баатар өдгөө “Хаяа” хамтлагийн дуу бичлэгийн инженер, тайзны хөгжмийн техникчээр давхар ажиллаж байна. Базз хөгжим нэмсэн “Хаяа” 2012 онд “Migration” цомгоо гаргав. Энэ нь хөгжмийн хувьд ч, агуулга, илэрхийллийн хувьд ч “Хаяа”-гийн бүхий л санаа сэдлийг бүрэн илэрхийлсэн цомог болсон юм. Үндэстний хөгжмийг ард түмнийхээ ертөнцийг үзэх үзэл, байгаль дэлхий, даяарчлалын тухай эмзэглэлээр тэд илэрхийлж байв. “Хаяа”-гийн дууны аялгуунууд уянгалаг, ямар ч нэмэлт хачир үгүй, үндэсний хөгжим мэт боловч найруулга нь орчин цагийн хөгжмөөр баяждаг учраас ямар ч насны сонсогчдын сэтгэлд нийцэж, уяраадаг байна. “Бид уран бүтээлээ туурвихдаа дууны үгийг чухалчилдаггүй. Бүр огт агуулгагүй байх нь ч бий. Учир нь бидний хөгжим үгээр илэрч хэлбэржих бодолтой биш, мэдрэмж, илэрхийлэл нь тийм гэх тэмдэггүй зүрх сэтгэлтэй ярилцах, түүнд хүрч очих л эгшиг байдаг билээ” хэмээн Бүрэнтөгс ярьсан юм.

 Дэмбэрэлийн Оюунномин
                                                                         

1 comment:

  1. Good music. I like the inner concepts of this Group and what they are spiritually practicing as well as musically. Thank You for Being!

    ReplyDelete